Odwieczna filozofia
Dwudziesty czwarty dyskurs Sathya Sai Baby wygłoszony podczas letnich kursów Summer Showers w 1979r.
Hinduski mistycyzm i odwieczna filozofia duchowości opierają się na Bhagawad Gicie, która zawiera kwintesencję wszystkich upaniszad. W tamtych dawnych czasach, kiedy współczesna doświadczalna nauka jeszcze nie przetarła nowych szlaków, wgląd w przyrodę zdobywali wedyjscy pandici (uczeni w świętych pismach). Rozwinęli oni nadzwyczajne zdolności umysłu, a nawet zdobyli władzę nad zjawiskami naturalnymi. Dzięki swoim duchowym mocom mogli wykorzystywać materialne siły przyrody. Stanowili przykład triumfu umysłu nad materią. Indie odziedziczyły tę duchową tradycję wielkich riszich (mędrców) i świętych starożytności.
Wiedza wedyjska pozwoliła starożytnym panditom czynić dobro i zapobiegać złu. Karma-kanda, czyli część Wed dotycząca rytuałów, zawiera mantry i duchowe formuły. Ważną część Wed stanowią też brahmany, które dotyczą właściwych procedur wymaganych podczas odprawiania jadźń i jag (obrządków ofiarnych). Jednak, ponieważ odprawia się je w celu zdobycia doczesnych przyjemności, takie obrzędy nie prowadzą do atmanandy, czyli czystej błogości atmy. Mogą jedynie wzmacniać zmysłową przyjemność, która jest z natury przemijająca. Poszukiwania czystej i trwałej błogości atmy prowadziły starożytnych riszich do życia w odosobnieniu, w lasach. Prowadzili tam tapas (wyrzeczenia), aby osiągnąć oświecenie i wyzwolenie. Mędrcy ci przekazywali objawioną im duchową mądrość poprzez upaniszady. Te mistyczne objawienia znane są jako upaniszady, gdyż prowadzą człowieka bliżej (upa) Boskości.
Wielu uważa upaniszady za końcową (anta) część Wed i dlatego nazywa się je wedantą. Jest to esencja i szczyt indyjskiego mistycyzmu. Istnieje bliski związek między dźńaną (mądrością) i widją (wiedzą, edukacją). Edukacja może być pomocna w zdobywaniu mądrości. Dostarcza ona informacji, które formalnie uważane są za wiedzę. Mądrość, to wiedza uduchowiona i uwznioślona. Prawdziwa edukacja nie powinna kończyć się na zdobyciu samej wiedzy, ale powinna przekształcać ją w mądrość. Prawdziwa edukacja powinna prowadzić do wyzwolenia ze świata smutku. Ale, paradoksalnie, współczesna edukacja ma odwrotny wpływ na jednostkę – prowadzi do nawarstwiania smutku, zamiast jego eliminacji. W miarę postępu współczesnej edukacji, wzmogły się także cierpienia. Z nagłym upowszechnieniem edukacji na całym świecie niezmiernie upowszechniło się też cierpienie. Zatem, współczesna edukacja nie sprzyja wybawieniu z duhkhy, czyli światowych cierpień. Przyczyną mnożenia się ludzkiego cierpienia może być brak wiary człowieka w zasadniczą jedność kryjącą się za zjawiskową różnorodnością. Samolubstwo, źródło ludzkiego smutku, jest związane z ahamkarą, czyli egoizmem. Rozszerzoną formą egoizmu, obejmującą przyjaciół i krewnych oraz dobra osobiste, jest mamakara. Połączenie ahamkary z mamakarą prowadzi do mohy, czyli przywiązania do ulotnych rzeczy tego świata.
Dźńana, czyli duchowa mądrość, jest natychmiastowym i bezpośrednim doświadczeniem absolutnej, wiecznej i boskiej rzeczywistości. Prawda jest jedna. Staje się ona fałszywa i sama w sobie sprzeczna, gdy dotyczy rozbieżności i względności. Wszechświat nie składa się z dwóch z natury różnych substancji.
„Aum iti ekakszaram Brahma”, „Satjam, dźńanam, anantam Brahma” (Aum jest jedynym niezniszczalnym brahmanem, Brahman to prawda, mądrość, wieczność). Akszara oznacza niepodlegającą rozpadowi, nieśmiertelną i niezniszczalną substancję. Jest to absolutna rzeczywistość. Dźńana, czyli duchowa mądrość, to akszara. Anantam, czyli nieskończoność, jest również akszarą. Pierwotna akszara tkwi immanentnie (w sposób wrodzony) we wszystkich akszarach. Wizją pierwotnej akszary jest obdarowywany ten, kto osiągnął duchowy wgląd lub posiadł oko duchowej mądrości. Trójcę satjam, dźńanam, anantam (prawda, mądrość, wieczność) powinno się postrzegać jako integralną nierozdzielną rzeczywistość. Esencja duchowej mądrości zawiera się w pojmowaniu i doświadczaniu jedności tej trójcy. To mistyczne doświadczenie można osiągnąć przez rozwijanie samjamy, czyli opanowania. Samjama to synonim panowania nad narządami zmysłów.
Panowanie nad narządami zmysłów można osiągnąć przez ciągłą, stałą i systematyczną praktykę. Tylko człowiek ma ten przywilej, że może pokonać swoje naturalne instynkty i zmienić zwyczaje. Tygrysa w cyrku można nauczyć wielu sztuczek. Jednak jest to z natury zwierzę mięsożerne i nie da się go zmienić w łagodne zwierzę roślinożerne. Tygrys, gdy jest głodny, chce mięsa. Czy może on jeść puri (rodzaj przaśnego chleba) zamiast mięsa? To instynkt zmusza go do jedzenia mięsa. Wegetariański tygrys jest nie do pomyślenia. Instynktu nie da się zmienić. Kota możecie karmić mlekiem i jego przetworami, ale na sam widok myszy, rzuci się na nią i pożre. Jedzenie myszy to instynkt kota.
Człowiek ma zdolność uczenia się nowych rzeczy i zmieniania siebie. W odróżnieniu od zwierząt, jest obdarzony ogromnymi zdolnościami uczenia się i może przemienić się w lepszą osobę. Może uwznioślić i udoskonalić swoje instynkty i porzucić złe nawyki. Własnym wysiłkiem może osiągnąć wszystko.
Niestety, dzisiaj wszędzie widzimy nieludzkość człowieka względem człowieka. Stracił on swoją zdolność okazywania czystej i bezinteresownej miłości. Gdy mrówka znajdzie kawałek nierafinowanego cukru, nie będzie go egoistycznie jadła sama. Sprowadzi wszystkie inne mrówki i będzie jadła w ich towarzystwie. Bezinteresownie podzieli się swoim jedzeniem z innymi. Mrówka jest instynktownie bezinteresowna. A człowiek jest samolubny we wszystkich swoich przedsięwzięciach. Zdaje się być zwyczajnie ograniczony i samolubny.
Na wronę patrzymy z pogardą. Gdy kracze w pobliżu naszego domu, obrzucamy ją kamieniami. Ale wrona nigdy nie je sama. Jest najbardziej stadnym z ptaków. Gdy trafi na kupkę ryżu, zaprasza wszystkie inne wrony i dzieli się z nimi. Co mrówki czytają? Jakie uniwersyteckie stopnie posiadają wrony? Każda ludzka istota musi nauczyć się od mrówek i wron wzajemnej miłości i współpracy.
Człowiek nie żyje samym chlebem. Żyje atmą. Bhakti (oddanie) i prapatti (poddanie), a nie bhukti (chciwość) i jukti (fałsz), powinny stanowić podstawę ludzkiego życia i prowadzić do rozkwitu duchowej mądrości w sercu człowieka.
Święty Ramdas był wielkim wielbicielem Ramy. Ku jego chwale ułożył tysiące wierszy. Chciał wiedzieć, które z nich naprawdę podobały się Ramie. Ponieważ nie mógł dowiedzieć się wprost, zebrał palmowe liście swojego manuskryptu i wrzucił je do rzeki Godawari. Zatonęły wszystkie oprócz kilku zawierających razem sto wersetów. Tylko sto podobało się Ramie, gdyż te zostały ułożone ze szczerością uczuć i w pełnym skupieniu. Były to największe kompozycje Ramdasa. Powstały płynąc spontanicznie z serca natchnionego szczerym oddaniem i w poczuciu absolutnego poddania. Wiersze, które utonęły w wodzie, były układane z pychą i dla sławy. Szczerość jest zasadniczym kryterium poezji religijnej. Samo bhakti, czyli pobożność, nie wystarczy – musi łączyć się z czystością serca.
Konieczne jest też panowanie nad zmysłami. Aby zatrzymać jadący pociąg lub autobus, trzeba użyć hamulców. Maszynista zatrzymuje pociąg pociągając małą dźwignię. Narządy zmysłów człowieka działają z ogromną szybkością. Wielkie pobudzenie, któremu poddawane są nasze narządy, można uspokoić niemal natychmiast przez wypełnienie serca i umysłu współczuciem i mądrością. Każda osoba musi pielęgnować uniwersalne współczucie i rozwijać czystą miłość. Musi podejmować działania, które podobają się Panu będącemu oceanem współczucia.
Wszyscy rodzice zwykle usprawiedliwiają swoich synów marnotrawnych, gdy ci kłamią i kradną z domu pieniądze. Ale gdy służący ukradnie drobną rzecz, zaraz przekazuje się go policji. Gdy w rodzinie syn okaże się złodziejem, jego rodzice starają się skorygować go czułą radą i wszelkiego rodzaju zachętą. Tymczasem, surowe kary stosuje się wobec służącego-kleptomana, gdyż akurat jest osobą postronną w rodzinie. Wszyscy należymy do rodziny Boga. Musimy kochać Boga jak własnego ojca i rozwinąć z Nim bliską więź miłości. Musimy zasłużyć na Jego bezgraniczną miłość i łaskę. Możemy świadomie lub nieświadomie popełniać grzechy, ale jeśli kochamy Boga całym sercem i poddamy się Mu, On na pewno nam wybaczy.
Kriszna radził Ardźunie, aby szedł ścieżką bezinteresownej miłości, bezwarunkowego oddania i całkowitego poddania. Musimy rozpoznać, zrozumieć i doświadczać jedności boskości. Trzeba dostrzegać zasadniczą jedność kryjącą się za zjawiskową różnorodnością.
Akszara to niezniszczalna rzeczywistość. Podstawową naturą akszary jest dźńana (duchowa mądrość). Niezniszczalna jej forma, czyli doskonały pierwotny dźwięk aum, jest odbiciem akszary. Cały wszechświat brzmi dźwiękiem aum. Błędem jest myśleć, że dźwięk ten nie istnieje, tylko dlatego, że nie możemy go usłyszeć. Dźwięk ten towarzyszy wszystkim wibracjom. Nasz słuch może nie być dość czuły, aby odczuwać subtelne dźwięki wywoływane przez subtelne wibracje. Wszystkim ruchom towarzyszą wibracje, a wibracjom – dźwięk. Nawet mruganie oczu powoduje subtelne wibracje, które wywołują subtelne dźwięki.
Omkara (sylaba aum) jest pierwotnym dźwiękiem brahmana. Jest to pierwotna promienność i źródło wszelkiej wiedzy. Jest to ostateczna, absolutna i wieczna rzeczywistość. Kriszna z głęboką miłością i uczuciem przekazywał Ardźunie ezoteryczną wiedzę o omkarze.
Podczas sandhjawandany (porannego i wieczornego recytowania hymnów) każde zdanie powinno być poprzedzone wypowiedzeniem aum. Niektórzy nieświadomi ludzie w praktyce wypowiadają aum na końcu każdego zdania. Aum jest jak potężna lokomotywa, która ciągnie wszystkie składowe – recytacje i inwokacje.
Indie to kraj, który prowadzi inne kraje ścieżką duchowości. Jest to ziemia Awatarów, Wed, upaniszad i Bhagawad Gity. Dla dobra ludzkości Wedy nakazują odprawianie rozmaitych ceremonialnych obrzędów i rytuałów. Indie to joga bhumi – ziemia jogi, czyli wspólnoty z Najwyższym Bogiem. To tjaga bhumi – ziemia najwyższego poświęcenia. To karma bhumi, kraj, którego przeznaczeniem jest prowadzenie innych krajów ścieżką duchowości. Naszym świętym obowiązkiem jest nie dopuścić, aby upadek i degeneracja duchowości zamieniły ten wspaniały kraj w roga bhumi, czyli ziemię chorób.
Tjaga to poświęcenie. W rzeczy samej, życie nie może istnieć bez tjagi. Wdychanie tlenu i wydychanie dwutlenku węgla oraz krążenie krwi w rozmaitych narządach ciała symbolizują poświęcenie. Zatem, poświęcenie jest niezbędne dla fizycznego zdrowia ludzkiego ciała. Podobnie, poświęcenie ma pierwszorzędną wagę dla duchowego zdrowia człowieka. Uczniów powinien charakteryzować duch poświęcenia dla ich fizycznej, mentalnej i duchowej pomyślności. Znaczenie jagi podkreślono w Bhagawad Gicie w bardzo żywy sposób i bardzo obrazowym językiem.
tłum. K.B.